Gỗ Tô mộc (Caesalpinia sappan L.) là dược liệu quen thuộc trong y học cổ truyền, chứa nhiều hoạt chất sinh học như flavonoid, saponin, alkaloid, tannin, phenolic và đặc biệt là brazilin. Các hoạt chất này đã được nhiều nghiên cứu chứng minh có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn, chống oxy hóa, giảm đau, kháng virus và kháng nấm. Không chỉ có lợi trong việc hỗ trợ điều trị vết thương, Tô mộc còn được chứng minh là có khả năng làm dịu da, chống lão hóa, giảm mụn, ngăn ngừa vi khuẩn răng miệng và kích thích mọc tóc, nhờ đó trở thành dược liệu tiềm năng cho các chế phẩm chăm sóc sức khỏe và làm đẹp tự nhiên.
Hình. Cây Tô mộc (bên trái) và lõi gỗ của cây (bên phải)
🌿 Tô Mộc là gì? 🌿
Tô mộc (Caesalpinia sappan L.), hay còn gọi là cây Vang, là một loại cây thuốc quý đã được sử dụng từ lâu trong y học cổ truyền. Phần gỗ lõi màu đỏ sẫm của cây Tô mộc chính là “kho báu” chứa nhiều hoạt chất có lợi cho sức khỏe như:
– Brazilin
– Brazilein
– Protosappanin A
– Sappan chalcone
Các chất này thể hiện khả năng giảm viêm, chống oxy hóa và diệt khuẩn đã được nhiều nghiên cứu chứng minh hiệu quả.
Những công dụng tuyệt vời của Tô Mộc
🔥 Chống viêm, giảm đau
Các thành phần hoạt tính sinh học trong Tô mộc có giúp làm dịu các vùng da bị viêm, mẩn đỏ, hỗ trợ giảm đau nhẹ do viêm nhờ khả năng ức chế các chất trung gian gây viêm như TNF-α, IL-1β, cyclooxygenase-2 (COX2), oxit nitric (NO) và prostaglandin E2 (PGE2)…
✨ Chống oxy hóa, làm dịu da
Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng chiết xuất methanol của Tô mộc thể hiện hoạt động chống oxy hóa mạnh trong một số xét nghiệm in vitro.
Tô mộc cũng được thể hiện như một thành phần chống nắng tự nhiên, có thể bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV – nguyên nhân gây lão hóa da.
💧 Hỗ trợ điều trị mụn
– Giúp kháng khuẩn hiệu quả đối với vi khuẩn gây mụn (P.acnes).
– Làm giảm viêm, giảm tiết bã nhờn và ngăn ngừa mụn trứng cá quay trở lại.
🦠 Kháng khuẩn tự nhiên
Tô mộc chứa nhiều hợp chất thực vật như flavonoid và tannin, giúp tiêu diệt cả vi khuẩn Gram dương và Gram âm, bao gồm Salmonella typhimurium, E. coli và S. aureus.
Chiết xuất từ lõi gỗ Tô mộc có khả năng ức chế một số vi khuẩn trong miệng, chẳng hạn như Lactobacillus Acidophilus và S. mutans nhờ cơ chế phá vỡ màng tế bào vi khuẩn và ức chế tổng hợp DNA của vi khuẩn.
Chính nhờ những đặc tính kháng khuẩn tự nhiên trên, Tô mộc được xem là nguyên liệu hữu ích trong việc sản xuất các chế phẩm làm sạch các vết thương nhẹ, vệ sinh răng miệng, hoặc sử dụng làm nước rửa tay thảo dược an toàn.
Bài thuốc theo kinh nghiệm
Chữa vết thương phần mềm: Tô mộc 20g, sài đất 200mg, vòi voi 50g. Sắc với 600ml nước, đun sôi 2 giờ, còn khoảng 250ml lọc bỏ bã, đựng nước vào chai kín. Thuốc có thể bảo quản trong 1 tuần, dùng rửa vết thương như các thuốc sát trùng khác và tẩm thuốc vào gạc, đắp vết thương giúp chống se, đỡ đau và khỏi trong 5-7 ngày dùng. (Cây thuốc và động vật làm thuốc, tập 2)
Thuốc sát khuẩn: Tô mộc chẻ nhỏ 200g, lá trầu không 200g. Sắc còn 500ml, thêm 20g phèn chua tán nhỏ, tiếp đục đun sôi rồi đóng chai để dùng làm thuốc sát khuẩn thay thuốc đỏ. (Cây thuốc và động vật làm thuốc, tập 2)
Khả năng sát khuẩn và ứng dụng tiềm năng của Tô mộc: Từ kinh nghiệm dân gian đến nghiên cứu ban đầu
✔ Dịch chiết methanol của gỗ Tô mộc làm giảm mụn trứng cá.
✔ Dịch chiết ethanol của gỗ Tô mộc làm gel dưỡng da tay, chống oxy hoá.
✔ Dịch chiết vỏ cây Tô mộc sử dụng làm dầu gội giúp kích thích mọc tóc.
✔ Nước sắc Tô mộc rửa vùng da bị tổn thương (mụn, trầy xước) sát trùng tự nhiên.
✔ Dịch chiết Tô mộc làm nước súc miệng thảo dược, giúp giảm hôi miệng và ngăn ngừa vi khuẩn miệng.
⚠️ Lưu ý
📌 Nên sử dụng dạng chiết xuất hoặc nước nấu từ gỗ Tô mộc đã phơi khô.
✘ Tránh dùng cho người có cơ địa dị ứng với dược liệu họ Đậu (Fabaceae).
✘ Dạng uống: Phụ nữ có thai, huyết hư không ứ trệ thì không nên dùng.
✘ Không uống trực tiếp khi chưa có chỉ định từ bác sĩ.
Tác giả: DS. Phạm Hoàng Ngân
Duyệt bài: DS.CKII. Hoàng Thị Thu Hằng, DS.CKII. Nguyễn Phương Nam
Tài liệu tham khảo
1. Twinkle Vij, et al. A Comprehensive Review on Bioactive Compounds Found in Caesalpinia sappan. Molecules. 2023 Aug 25;28(17):6247. Doi: 10.3390/molecules28176247
2. Ricky Eka Sucita, et al. The efficacy of topically applied Sappan wood (Caesalpinia sappan L.) ethanol extract during incision wound healing in albino rats. Open Veterinary Journal. 2024;14(7):1561-1567. DOI: 10.5455/OVJ.2024.v14.i7.5
3. Bộ Y tế , Dược điển Việt Nam V. Nhà xuất bản Y học Hà Nội. 2018
4. Võ Văn Chi. Từ điển cây thuốc Việt Nam. Nhà xuất bản Y học. 2012
5. Đỗ Tất Lợi. Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam . NXB Hồng Đức. 2004.
6. Mithun Singh Rajput, et al. Bio-actives from Caesalpinia sappan L.: Recent advancements in phytochemistry and pharmacology. South African Journal of Botany. December 2022;151(partB):60-74. Doi: https://doi.org/10.1016/j.sajb.2021.11.021
7. Sari DY, et al. Moisturized and non-irritating hand gel based on sappan wood (Caesalpinia sappan l.) and limau citrus peel (Citrus amblycarpa (hassk.) ochse) extracts. Journal of Public Health in Africa. 16 Mar 2023;14(Suppl 1):2509. Doi:
https://doi.org/10.4081/jphia.2023.2509
8. Hyoung Chul Choi, et al. Hair Growth Promotion by Extracts of Inula Helenium and Caesalpinia Sappan Bark in Patients with Androgenetic Alopecia: A Pre-clinical Study Using Phototrichogram Analysis. Cosmetics 2019; 6(4), 66. Doi: https://doi.org/10.3390/cosmetics6040066
9. Brazilin from Caesalpinia sappan wood as an antiacne agent. Journal of Wood Science. 2010;56(1):77-81. Doi: 10.1007/s10086-009-1046-0
10. Nhiều tác giả. Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, tập 2. Nhà xuất bản khoa học và kỹ thuật, Hà Nội. 2004, trang 972.
11. Chaiwat Arjin, et al. Effect of Ethanolic Caesalpinia sappan Fraction on In Vitro Antiviral Activity against Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome Virus. Vet Sci. 2021 Jun 9;8(6):106. doi: 10.3390/vetsci8060106.
12. Chaiwat Arjin, et al. Brazilin from Caesalpinia sappan inhibits viral infection against PRRSV via CD163ΔSRCR5 MARC-145 cells: an in silico and in vitro studies. Scientific Reports. 2022 Dec 14;12(1):21595. doi: 10.1038/s41598-022-26206-x.
13. Amit Jaisi, et al. Investigation of HIV-1 Viral Protein R Inhibitory Activities of Twelve Thai Medicinal Plants and Their Commercially Available Major Constituents. Chem Biodivers. 2021 Dec;18(12):e2100540. doi: 10.1002/cbdv.202100540.
14. Rajendran Srinivasan, et al. In vitro antimicrobial activity of Caesalpinia sappan L. Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine. January 2012;2(1):S136–S139. DOI: https://doi.org/10.1016/S2221-1691(12)60144-0.
15. Mathurada Sasarom, et al. Biosynthesis of copper oxide nanoparticles using Caesalpinia sappan extract: In vitro evaluation of antifungal and antibiofilm activities against Candida albicans. Drug Discov Ther. 2023 Sep 15;17(4):238-247. doi: 10.5582/ddt.2023.01032. Epub 2023 Aug 24.
